Kỹ thuật trồng gấc

Gấc vừa là cây thực phẩm, vừa là cây thuốc nên có giá trị rất lớn về nhiều mặt. Những năm gần đây nhiều địa phương trồng gấc đã cho thu nhập khá. Để giúp bà con có thể trồng được cây gấc trong vườn nhà xin giới thiệu một số kinh nghiệm sau đây:

1. Thời vụ:

Thời vụ tốt nhất để trồng gấc là vào tiết lập xuân trước và sau tháng 1 đến tháng 2 để cuối tháng 2 đầu tháng 3 thời tiết ấm dần gấc sẽ nảy mầm.

2. Cách trồng:

Làm vồng: Đào sâu 40-50cm, đường kính 40-50cm, bón lót 5kg phân chuồng, 0,1kg phân supe lân trộn đều lân với đất, đánh vồng cao 35-50cm. Có 3 cách trồng: Trồng bằng hạt, trồng bằng thân và để gốc tái sinh.

Trồng bằng hạt: Chọn hạt già không sâu bệnh, đặt hạt sâu 2-3cm rồi lấp đất phủ rạ, tưới nước giữ ấm.

Trồng bằng thân: Chọn đoạn thân bánh tẻ cách gốc 2m, dài 40-50cm khoanh tròn lại đặt vào vồng lắp đất để hở ¼-1/5 khoanh dây ủ rạ, thường xuyên tưới nước giữ ẩm.

Để gốc tái sinh: Sau khi hết thời vụ cắt gốc để lại 10-15cm đến thời vụ chăm sóc xới xáo, bón phân từ các mắt ở gốc gấc sẽ nảy mầm và phát triển thành cây cho năm sau:

3. Chăm sóc:

Mỗi vồng chỉ để từ 1-2 cây, bón thúc khi cây đẻ nhánh ra nụ hoa bằng 3-4kg phân chuồng, 0,03kg urê bón xa gốc và tưới nước giữ ẩm, khi cây gấc hình thành quả bón 3-4kg phân chuồng, 0,03kg kali tưới nước giữ ẩm.

4. Phòng trừ sâu bệnh:

Gấc ít sâu bệnh nên không phải bơm thuốc hoá chất, khi cây phát triển có nhiều lá có sâu xám, sâu xanh cắn lá nụ và hoa có thể bắt bằng tay, cuối vụ có sâu đục thân cần phát hiện sớm, dùng que thép lôi ra để diệt.

5. Thu hoạch, chế biến sử dụng:

Thu hoạch lúc quả đã chín đỏ, có thể dùng ngay hay để vào chỗ mát dùng dần, gấc thường dùng để đồ xôi gạo nếp, nhuộm bột làm các loại bánh trong các ngày tết, chế biến dầu gấc, bột gấc; gấc rất giàu vitamin A và một số hợp chất khác rất có lợi cho sức khoẻ.

T.S, Báo Ninh Thuận - NT, 17/01/2007

www.vietlinh.vn

Kỹ thuật trồng gấc - chăm sóc, thu hái và bảo quản

1. Cây gấc

Tên khoa học: Monordica cochinchinensis (Lour.) Spreng

Thuộc họ bầu bí: Cucurbitaceae

Là một loại dây leo, mọc bò trên các giàn, bờ rào, bụi tre, sống khá lâu. Trước đây, gấc là loại cây hoang dại mọc nhiều vùng ở nước ta, được nhân dân ta chọn lọc đem về trồng từ lâu.

Lá xanh biếc, to bằng bàn tay và xòe kiểu chân vịt. Bên cạnh cuống lá có mọc “tay leo” giống dây bí hay dây mướp, dễ cuốn vào cọc hay cây. Hoa mọc ở nách lá, sắc trắng hình loa kèn, đài sắc xanh. hoa đực và hoa cái mọc cùng trên một dây, cũng có khi có cây chỉ có hoa đực hoặc chỉ có hoa cái.

Cây Gấc phát triển mạnh về mùa mưa. Đến mùa đông sau khi quả đã chín hết, lá rụng, những dây nhỏ cũng khô héo hết, đến giữa mùa đông năm sau lại đâm chồi nảy lộc.

Mùa thu hoạch ở miền Bắc là cuối đông, trước và sau tết Âm lịch, còn ở miền Nam thì có quanh năm.

Trên thị trường thường phân biệt một loại Gấc nếp và Gấc tẻ:

- Gấc nếp: Trái to, nhiều hạt, gai to, ít gai, khi chín chuyển sang màu đỏ cam rất đẹp. Bổ trái ra bên trong cùi (cơm) vàng tươi, màng đỏ bao bọc hạt có màu đỏ tươi rất đậm và dày thớ.

- Gấc tẻ :Trái nhỏ hoặc trung bình vỏ dày tương đối có ít hạt, gai nhọn, trái chín bổ ra bên trong cơm có màu vàng nhạt và màng đỏ bao bọc hạt thường có màu đỏ nhạt hoặc màu hồng không được đỏ tươi đậm như gấc nếp, nên chọn giống gấc nếp để có trái to nhiều nạc bao quanh và chất lượng màu cũng tốt hơn.

Gấc không chỉ là cây thực phẩm quý mà còn là cây dược liệu quý. Từ màng đỏ bao quanh hạt gấc, với công nghệ hiện đại đã chiết ra được dầu gấc. Dầu gấc có chứa β-caroten (Cao gấp 15,1 lần cà rốt, 68 lần cà chua), lycopen, α-tocopherol là các chất chống oxy hóa cực mạnh. Ngoài ra còn chứa các chất béo thực vật, các nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể. Tác dụng: Tăng khả năng miễn dịch, tăng sức đề kháng cho cơ thể, chống oxy hóa, chống lão hóa tế bào... Đặc biệt, phòng và điều trị một số bệnh ung thư.                                                                   

* Khái quát về kỹ thuật trồng gấc

    Gấc là một loại cây bán hoang dại, cây leo và chu kỳ gieo trồng đến thu hoạch là 9 tháng đến 1 năm.

    Khi giá trị của cây gấc chưa được chú ý, nó chỉ được xem như một thứ gia vị, dân gian sử dụng chủ yếu vào dịp lễ tết, giỗ chạp với các món truyền thống là xôi gấc, một số dùng chế biến bánh kẹo như bánh cáy. Hiện nay, gấc đã được sử dụng trong công nghiệp dược phẩm, chiết xuất dầu gấc với thành phần vitamin A và E... Cây gấc bắt đầu có vị thế đặc biệt và trở thành cây xóa nghèo.

    Một kg gấc có giá thu mua 1.5-2,5 ngàn đồng, một gốc gấc cho thu hoạch 15-20 quả, trong điều kiện trồng và có chăm sóc tốt, một gốc cho thu hàng tạ quả. Sau khi thu quả, cắt dây để lại gốc, đến vụ gấc lại bắn mầm, nên cây mới, cây vụ sau khoẻ hơn và cho năng suất cao hơn vụ trước.

    Gấc là một loại cây trồng có sức chống chịu tốt, chưa thấy sâu bệnh hại, chim chuột ít phá, thân lá gấc có mùi hôi nên trâu bò không ăn. Giống gấc cho năng suất quả cao, nhiều hạt đã được trình diễn là giống gấc Diễn, quả to, chín có màu đỏ tươi, ngoài ra có một số giống khác có màu vàng, quả nhỏ. Gấc không kén đất và chỉ cần một khoảng đất nhỏ đã có thể trồng được một gốc, một gốc có tuổi thọ 15-20 năm, đầu tư rất thấp, nhưng hiệu quả cao. Một số vùng trồng gấc xen vải, trồng tận dụng, hoặc trồng ở ruộng cao, bạc màu, làm cọc tre, chăng dây thép cho dây gấc leo, thu nhập cao gấp 2-3 lần trồng lúa.

2. Kỹ thuật trồng gấc, chăm sóc và thu hái

2.1. Chọn giống

Có thể trồng bằng hạt hoặc trồng băng hom.

- Nếu trồng bằng hạt: Cần chọn trái lấy hạt ở những cây có trái to, sai trái, đợi cho trái chín đỏ hoàn toàn mới cho thu trái và nên để cho trái chín rực thêm vài ngày sau đó dùng tay bóp lấy hạt. Trước khi gieo thì cần chà rửa thật sạch lớp nhớt bọc quanh vỏ hạt để hạt dễ nẩy mầm.

Xử lý hạt: Ngâm hạt trong dung dịch axit sunfuric 10% trong khoảng 24h cho vỏ hạt mềm gieo dễ nảy mầm hơn. Hoặc ngâm hạt trong nước ấm khoảng 55 – 60 oC trong thời gian 10 – 12h cũng cho tỷ lệ nảy mầm cao.

Sau khi xử lý, ươm hạt trong bầu đất cho hạt nảy mầm. Khi cây con cao khoảng 20cm sẽ đem trồng vào các hố đã chuẩn bị sẵn.

Trồng bằng hạt sẽ cho cả cây đực và cả cây cái, nhưng chỉ cây cái mới có quả. Do đó nên trồng bằng hom.

- Chọn giống bằng hom: Gấc cũng có thể trồng bằng cách nhân giống vô tính bằng cách giâm. Chọn những cây mẹ sai quả, quả to, chín đẹp làm cây lấy hom giống. Chọn dây gấc bánh tẻ cắt thành từng đoạn dài 30 – 40cm (gọi là hom). Mỗi hom phải có từ 2 – 3 đốt trở lên.

 Ươm cành: 2 cách

Cách 1: Cắt bằng đầu, bôi vôi hai đầu, đem giâm xuống khu vực cát ẩm. Chú ý: Đầu gốc cắm sâu xuống đất khoảng 10 – 15cm, đặt nằm nghiêng và lấy tay nén quanh gốc cho chặt, đầu ngọn hướng lên trên.

Cách 2: Cắt bằng đầu, bôi vôi hai đầu, đem giâm trong bầu. Bầu có thể là túi nilong, trong chứa đất bột trộn với lượng nhỏ phân chuồng ủ mục và trấu thóc để tăng độ xốp. Mỗi bầu có thể giâm được 3 hom gấc. Bầu đặt tại nơi có bóng mát hoặc có mái che. Bảo đảm đủ nước tưới thường xuyên, giữ ẩm và che bớt nắng trong thời gian ban đầu cũng như chỗ đất giâm cành cần phải được thoát nước tốt. Khoảng 2 – 3 tuần chồi sẽ mọc, đem trồng ở hố đã chuẩn bị sẵn.

 2.2. Chọn đất trồng, đào hố và bón lót.

Gấc không kén đất, trồng ở đâu cũng sống. Nhưng để có năng suất cao nên chọn đất tốt (đất phù xa), thoát nước. Cuốc xới để ủ nơi định trồng với khoảnh đất khoảng 1m2, sâu độ 40 – 60cm. Trộn 20 – 30kg phân ải với đất mịn cho một hố. Bón lót: 0,5 – 0,6kg super lân hoặc apatit, 30 – 50 gram Furadan 3H hoặc Basudin 10 H để ngừa sâu bọ phá hại rễ, cần phải bón vôi từ 300 gram đến 1 kg vôi/hố nếu đất quá chua. Vôi cần phải trộn đều với đất ở đáy hố trước khi bón phân hữu cơ. (Trong trường hợp bón phân tơi xốp trồng đơn giản chỉ cần đào rãnh rộng 0,5 - 0,6 m sâu 0,4 – 0,5 m bón lót phân chuồng (super lân) để trồng hoặc phân rác hoại mục có trộn thêm super lân để trồng.)

Nếu trồng bằng hạt thì mỗi khoảnh đất như trên trồng 3 mầm gấc (hoặc 3 hom gấc) cách nhau trên một hình tam giác đều mỗi cạnh 40cm, mỗi góc để một cây. Theo dõi trong cả năm, cây nào có nhiều quả để lại. Có khi cả ba cây cùng tốt, nghĩa là có nhiều hoa cái và quả, khi đó cũng chỉ nên đểmột cây, đánh hai cây kia đi trồng ở chỗ khác.

Quy mô hộ gia đình: Tận dụng đất, trồng gấc sát cạnh hàng rào, bên gốc cây đa, ở bờ ao hay gốc bờ tre...hoặc các cây nào đó làm cọc cho gấc leo cao.

Quy mô lớn: Chọn địa điểm, chọn đất có điều kiện thuận tiện và làm giàn cho gấc leo. Gấc ưa đất mát, bằng phẳng, tiện sông, suối để lấy nước tưới. Gấctrồng thành từng hàng thẳng, mỗi cây cách nhau khoảng 4 – 6m và hàng nọ cách hàng kia khoảng 5m.

 2.3. Thời vụ trồng

Miền Bắc: Nên trồng vào tháng 2 – 3 dương lịch.

Miền Nam: Trồng vào đầu mùa mưa, nơi đất ẩm, sẵn nước tưới.

Thời gian đầu gấc phản ứng rất nhạy đối với độ ẩm của đất, qua vài trận mưa rào nó phát triển rất nhanh, ta phải làm giàn cho nó khỏi bò xuống đất. Kinh nghiệm là để gấc bò dưới đất thì quả rất ít và hay thối.

 2.4. Thiết kế giàn leo cho gấc

Trồng gấc cũng như trồng mướp, trồng bầu, cần phải đào hố hoặc đào rãnh trồng và làm giàn cho dây gấc leo mới có nhiều trái. Trong sản xuất gia đình cũng có thể cho gấc bò lên các cây thân gỗ trong vườn đã bị chết khô hoặc bò phủ tán các cây thân mọc còn sống nhưng năng suất không cao, dây gấc leo càng cao thì càng ít quả,… cho leo ngang quả nhiều hơn.

 Trồng tập trung cần chú ý:

Tìm hướng cho hàng gấc để tránh gió bão làm đổ, tùy từng địa phương và địa hình, địa vật. Làm giàn hoặc làm giậu làm sao để hướng gió đi vào giữa hai giậu gấc.

- Cách làm giậu (đối với vùng đất đồi núi): Trên một đường thẳng theo hướng gió đã chọn, trồng những cây để làm cọc (như cây gạo, phượng, tre, bưởi,...), cách 3m trồng một cây. Năm đầu và năm thứ hai có thể đóng cọc xen những cây đó để làm giậu. Năm thứ ba những cây kia lớn sẽ thay thế cho cọc. Khi cây gấc phát triển mạnh phải chặt ngọn các cây trồng làm cọc chỉ để phần thân cây cao bằng với tay người lớn.

- Làm giàn: Giàn có thể dựng bằng các cây tạp, tre nứa hoặc cột bê tông. Bên trên gác các cành tre hoặc đan bằng dây thép. Một số nơi (Quảng Trị, Đà Lạt...) thường dùng dây cước một sợi (đường kính dây khoảng 2mm) đan thành lưới (kích thước mắt lưới: 30cm × 30cm), sau đó căng lên giàn. Giàn bằng lưới cước chi phí thấp và có thể giữ được từ 3 – 5 năm. Cách làm này đang được triển khai rộng rãi ở các tỉnh như Hải Dương, Thái Bình,...cho hiệu quả kinh tế cao.

 2.5. Kỹ thuật chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh

Chăm sóc cây gấc: Khi cây mọc dài khoảng 30 – 40cm, theo dõi bắt ngọn leo vào giậu hoặc lên giàn và thường xuyên bắt các ngọn phân tán đều trên giàn; kiểm tra các gốc xem gốc nào có nhiều quả để sau năm thứ nhất giữ lại.

Cuối mùa hoa, cắt bớt các giậu con cụt không có hoa để giậu được nhẹ bớt và nhựa cây tập trung nuôi quả.

Thường xuyên làm cỏ, xới nhẹ đất quanh gốc cách gốc 25 – 30cm để kích thích rễ gấc phát triển.

Bón phân: ngoài lượng phân bón lót, mỗi năm vào đầu, giữa và cuối mùa mưa nên bón thúc thêm mỗi hố 30 – 50 gram phân hỗn hợp NPK (16 –16 – 8) hoặc phân NPK (20 – 20 – 15) để cây sinh trưởng mạnh cho nhiều trái, trái to. Có thể đào rãnh rộng 10cm sâu 10cm hình vành khăn cách gốc 25 – 30cm bón phân vào rãnh rồi lấp đất lại hoặc rải đều phân lân lên mặt đất cách gốc 25 cm rồi dùng cuốc xới nhẹ lấp phân. Xếp cỏ khô, rơm rạ lên mặt để giữ ẩm và chống rửa trôi.

- Tưới và thoát nước: Cây gấc cần đất đủ ẩm nhưng rất sợ úng do đó phải tưới đủ nước và thoát nước ở gốc cây cho tốt.

- Cây gấc cần nước nhiều nhất ở giai đoạn ra hoa và phát triển trái. Thiếu nước trong giai đoạn này sẽ làm hoa rụng, trái phát triển kém, năng suất thấp.

- Độ ẩm thích hợp để trồng gấc là 70 – 80% độ ẩm tối đa.

Ngoài các biện pháp chăm sóc bón phân, tưới đủ nước trong giai đoạn cây ra hoa phát triển trái, kỹ thuật phun một số chất kích thích tốt trong giai đoạn cây còn nhỏ có 1 – 2 lá thật cũng làm tăng số hoa cái trên cây. Các hóa chất thường dùng là NAA (( Naphthalen acetic acid) phun ở nồng độ 25 – 100 ppm (phần triệu) hoặc MH (Maleic Hydrazide) phun ở nồng độ 100 – 150 ppm (phần triệu) cũng đều cho kết quả tốt.

- Thụ phấn nhân tạo: Gấc là cây lưỡng tính: hoa đực và hoa cái cùng trên một dây, hoặc trên các dây của cùng một gốc. Việc thụ phấn chủ yếu nhờ gió, sâu bọ, ong bướm,...Để tăng năng suất, người ta tiến hành thụ phấn nhân tạo. Một trong những cách làm hiệu quả đó là dùng bông ướt lấy phấn trên đầu nhị của hoa đực bôi đều lên đầu nhụy của hoa cái vào thời điểm hoa đực và hoa cái đã nở đều.

- Xử lý để gốc gấc: Trong điều kiện thời tiết bình thường sau khi hái trái gần xong vào khoảng cuối tháng 2 dương lịch ở miền Bắc và các tháng mùa khô ở miền Nam (tháng 11 – 12 dương lịch) cây gấc đã rụng lá gần hết dùng dao hoặc rựa bén hay kéo cắt cành chặt hoặc cắt dây gấc đi chừa lại một đoạn gốc dài 40 – 60 cm trên mặt đất, sau đó đào hố hình vành khăn rộng 20 cm sâu 10 cm cách gốc 25 – 30 cm bón phân rồi lấp đất lại và tưới nước để gốc tái sinh chồi mới. Mỗi năm cắt dây 1 lần; sau 3 – 4 năm gốc gấc rất to sẽ cho nhiều trái nếu chăm sóc tốt. 

Các loại sâu hại gấc: Hiện nay đã phát hiện nhiều loại sâu bệnh phá hại cây gấc cần phòng trừ.

* Sâu hại:

- Bọ dừa (Ceratia similis) bọ cánh cứng dài 8 mm cánh màu vàng ăn phá hại lá gấc, phòng trừ bằng cách xịt các loại thuốc như vibaau 50ND pha 25 cc/bình 8 lít xịt đều trên lá.

- Rầy mềm (Aphid gossypii) bu mặt dưới lá hút nhựa, xịt Decis hoặc Vicidi M 50ND 20 – 30cc/bình 8 lít.

Để diệt bọ dừa, rầy mềm và bọ xít hại quả có thể dùng thuốc Terkill 10EC, liều lượng pha 10gram/10lit nước phun trên mặt lá và phía dưới giàn.

- Nhện đỏ (Tetronychidea) tập trung nhiều ở mặt dưới lá thường thấy trong mùa nắng làm lá úa vàng, xoắn lá, dây gấc mọc cằn cỗi phòng trừ bằng cách phun xịt Kelthane hoặc Kerathane hay Tedion đều trên lá.

- Ruồi trái cây (Dacus cucurbitae) phá hại nặng khi dây gấc có trái. Ruồi chích trái đẻ trứng ấu trùng phát triển phá vỏ trái làm thối trái, trị bằng cách phun xịt dung dịch Oncol hoặc Ofunack 1/300 – 1/500 vệ sinh lượm đốt bỏ các trái gấc thối rụng.

- Sâu xanh ăn hại lá gấc: Dùng thuốc Padan 95SP, liều lượng pha 10-15gram/10lit nước phun vào buổi chiều mát.

* Bệnh hại:

- Bệnh đốm lá (Downy mildew) do nấm Pseudope-ronopora cubensis Rostow gây bệnh lá gấc bị bệnh mặt trên có nhiều chấm vàng, mặt dưới có các chất xám sau đó lá chết héo. Dây gấc bị bệnh phát triển kém không cho trái hoặc cho ít trái, trái nhỏ phẩm chất kém, phòng trị xịt dung dịch Benlate C, hoặc Rovral, Vibensu 4%o (phần ngàn) lên lá.

- Bệnh cháy lá (Anthracnose) do nấm Collectrichum lagenarium Ell and Halst gây bệnh. Lá gấc bị bệnh cháy thành đốm hoặc cháy khô cả lá phòng trị giống như bệnh đốm lá.

- Bệnh hoa lá (Mosaics) do virus (CMV) gây bệnh lá gấc bị bệnh thường bị đốm vàng xoắn lá dây mọc còi cọc không cho trái, bệnh do cực vi trùng gây ra không có thuốc trị, phòng trừ bằng cách nhổ bỏ phun thuốc trị bọ dừa và rầy mềm truyền bệnh cũng giảm bớt bệnh.

- Bệnh tuyến trùng (Nematode) : Tuyến trùng Meloidogyne spp làm rễ, dây gốc bị tuyến trùng phá hại trông còi cọc phát triển kém, vàng cho trái hoặc không cho trái. Phòng bằng cách rải một hố 30 gram Furadan 34 hoặc 20 gram Mocap khi gieo hạt hoặc trồng cây con.

3. Quy trình thu hái gấc nhằm đảm bảo chất lượng

Gấc ra hoa vào đầu tháng 6; bắt đầu có quả vào tháng 7, tháng 8 dương lịch và chín kéo dài bắt đầu từ tháng 9 cho đến tháng 2 năm sau. Năm nào mưa ít, quả gấc chín sớm, mưa nhiều chín muộn (tháng 10). Gấc là loại quả chín không đồng đều, có thời gian thu hoạch dài ngày. Để đảm bảo thời gian thu hoạch quả gấc cần chú ý những điểm sau:

Chỉ nên thu hái gấc khi quả đã chín đỏ (đỏ đến 1/2 quả). Màng đỏ bọc ngoài hạt dày và có nhiều chất béo sẽ chiết tách được nhiều dầu và caroten. Khi hái nên chọn những ngày nắng. Dùng dao sắc hoặc kéo bén cắt cuống trái chừa một đoạn dài 8 – 10cm. Quả được xếp vào trong sọt, mỗi sọt nặng khoảng 15 – 20kg để tiện vận chuyển. Dưới đáy sọt cứ một lớp quả lại để một lớp rơm rạ giữ cho quả gấc khỏi bị vỡ bẹp, nhất là khi vận chuyển đi xa. Trước khi sử dụng trái gấc cần được tồn trữ nơi thoáng mát.

- Yêu cầu thu mua: Quả gấc phải chín đều về sinh lý, không dập náp, thối hỏng...,không chín ép, không giấm. Trọng lượng quả từ 0,8kg trở lên.

Gấc là loại cây sống lâu năm (15 – 20 năm), rụng lá về mùa đông. Khi thu hoạch xong cắt bỏ toàn bộ thân cành, chỉ để lại 30 – 50cm gốc. Đến vụ xuân từ gốc sẽ mọc lên cây mới.

Trên đây là một số điểm chính về kỹ thuật trồng và chăm sóc cây Gấc. Chúc bà con trồng gấc cho năng suất tốt và đạt hiệu quả kinh tế cao! 

Nguồn tham khảo:

1.Sơ lược về cây Gấc – GS.TSKH Lê Doãn Diên

2.Tủ sách ĐH Văn Lang – NXBNN 2000

3.Quy trình trồng Gấc ở quy mô gia đình và công nghiệp nhằm tạo một nguồn lợi cung cấp nhiều sản phẩm có giá trị dinh dưỡng và xuất khẩu – GS.TS Bùi Minh Đức.

KS. Phạm Văn Hoán

www.vietlinh.vn

Kinh nghiệm xử lý trái gấc không đủ yêu cầu thu mua:

- Sau vụ thu hoạch, bà con nông dân nên dùng những quả gấc không đủ chất lượng, có thể ủ làm phân vi sinh. Có hai cách:

Cách 1: Trộn với rơm, rạ phơi khô và ủ kín, nhưng cách này thì thời gian ủ kéo dài 45 -60 ngày.

Cách 2: Cách thức trộn như trên, nhưng sử dụng men vi sinh phân huỷ, chế phẩm của Đại học Cần Thơ (TRICO-ĐHCT). Thời gian ủ nhanh hơn, và hiệu suất chuyển đổi tốt hơn.

Như vậy, sau khi thu hoạch gấc bà con nông dân có thể sản xuất phân vi sinh phục vụ cho chính mình, giảm một phần kinh phí không nhỏ.

Kỹ thuật trồng gấc

Gấc là một loại cây bán hoang dại, cây leo và chu kỳ gieo trồng đến thu hoạch là 9 tháng đến 1 năm. Khi giá trị của cây gấc chưa được chú ý, nó chỉ được xem như một thứ gia vị, dân gian sử dụng chủ yếu vào dịp lễ tết, giỗ chạp với các món truyền thống là xôi gấc, một số dùng chế biến bánh keo như bánh cáy. Giá trị gấc vì thế rất thấp và cho nhau hàng chục quả là chuyện bình thường. Hiện nay gấc đã được sử dụng trong công nghiệp dược phẩm, chiết xuất dầu gấc với thành phần vitamin A và E... Cây gấc bắt đầu có vị thế đặc biệt và trở thành cây xoá nghèo.

Một kg gấc có giá thu mua 2 – 2,5 ngàn đồng trả cho người trồng, một gốc gấc cho thu hoạch 15- 20 quả, trong điều kiện trồng vo, nếu trồng có chăm sóc, định hướng một gốc cho thu hàng tạ quả, sau thu quả, cắt dây để lại gốc, đến vụ gấc lại bắn mầ, nên cây mới, cây vụ sau khoẻ hơn và cho năng suất cao hơn vụ trước.

Gấc là một loại cây trồng có sức chống chịu tuyệt vời, chưa thấy sâu bệnh hại, chim chuột ít phá, thân lá gấc có mùi hôi nên cây trâu bò ít phá.

Giống gấc cho năng suất quả cao, nhiều hạt đã được trình diễn là giống gấc Diễn, quả to, chín có màu đỏ tươi, ngoài ra có một số giống khác có màu vàng, quả nhỏ.

Gấc không kén đất và chỉ cần một khoảng đất nhỏ đã có thể trồng được một gốc, một gốc có tuổi thọ 15 – 20 năm, đầu tư rất thấp, nhưng hiệu quả cao. Một số vùng trồng gấc xen vải, trồng tận dụng, hoặc trồng ở ruộng cao, bạc màu, làm cọc tre, chăng dây thép cho dây gấc leo, thu nhập cao gấp 2 –3 lần trồng lúa.

Gấc trồng từ dây là chủ yếu, nếu trồng từ hạt hạt phải được đồ chín.

Cách trồng từ dây: chọn giống gấc tốt, loại gấc nếp quả đỏ tươi khi chín, trọng lượng quả đạt 1 – 1,5 kg, hàm lượng tinh dầu khá cao và được các cơ sở thu mua chế biến dầu gấc ưa thích. Lấy một doạn dây dài khoảng 40 – 50cm , có thể cuộn lại như kiểu trồng sắn dây, hoặc tận dụng có thể trồng giâm như cây khoai lang, đào hố, bón lót phân chuồng, phân rác mục, đặt dây, lấp đất để hở 2 –3 đốt, tưới ẩm và dậy để bảo vệ, khi nào mầm gấc bắn lên, gấc bò thì mắc dàn cho gấc leo> Một gốc gấc chăm sóc tốt và cân đối cần diện tích leo dàn khoảng 5 – 6m2, tận dụng bờ rào, mái các công trình phụ cũng có thể trồng được gấc.

Khi gấc leo giàn bón cho mỗi hốc 1 – 1,5kg NPK, để đẩy nhanh quá trình bám giàn, không nên để quả gấc tốt dây, vì dây tốt quả sẽ ra ít.

Nhìn chung trồng gấc đơn giảm, đầu tư thấp trồng một lần thu nhiều năm, hiệu quả rất cao nhất là đối với đất tận dụng, sản phẩm hiện được tiêu thụ tốt dùng cho chế biến.

Cục trồng trọt

www.vietlinh.vn

Trồng gấc

Trồng gấc vào đầu mùa xuân bằng dây cuốn tròn (như trồng sắn dây). Theo kinh nghiệm nếu trồng bằng hạt sẽ không kết quả (gọi là gấc "đực").

Cắt 1 đoạn dây "bánh tẻ" khoảng 35cm cuốn tròn, trồng trên phần đất "hoai" được bón lót phân chuồng, phân NPK. Tùy theo không gian (rộng, hẹp) mà trồng số khóm nhiều hay ít. Tôi đã trồng trên không gian của sân phơi và lối cổng đi vào nhà với diện tích 50m2 mà chỉ cần 1 khóm, gấc nở ken dày.

Giàn gấc làm bằng tre, nếu có điều kiện dùng cột bê tông và chằng dây sắt cho gấc leo. Gấc ra quả vào tháng 6 âm lịch và chín vào tháng 9, tháng 10 âm lịch. Khi gấc tàn, cắt bỏ dây phía trên gốc chừng 20cm. Năm sau, từ gốc đó gấc trổ mầm tua tủa, chọn để lại từ 2 đến 3 mầm, còn cắt bỏ. Cứ như vậy, gốc này lưu được nhiều năm, gốc càng lâu năm càng sai quả. Người ta còn lấy rễ gấc làm thuốc chữa bệnh đi tiểu ra máu rất kết quả.

Với giàn gấc (như trên) hàng năm tôi thu hoạch từ 400 đến 500 quả. Mỗi quả gấc bán (đồng loạt) là 1.000đ. Khách đến mua buôn giá thấp hơn từ 1 đến 200đ/quả. Gấc ít bị sâu bệnh, chăm sóc rất nhàn, tiết kiệm đất, cho thu khá. Vì vậy bà con nông dân ta (nhất là với người cao tuổi) nên trồng gấc để cải thiện cuộc sống và nâng cao sức khỏe.

NNVN, 11/2003

www.vietlinh.vn