Kỹ thuật trồng khoai môn, khoai sọ

Nhóm khoai sọ (Colocasia antiquorum) và nhóm khoai môn (Cocasia esculenta). Củ cái khoai sọ nhỏ nhưng nhiều củ con, chất lượng tốt, ăn ngon, bở, nhiều tinh bột. Khoai sọ thích hợp với các loại đất thịt nhẹ, cát pha, giàu mùn, thoát nước tốt. Khoai sọ chủ yếu được trồng ở vùng đồng bằng và trung du. Khoai môn thường cho củ cái to từ 1,5 đến trên 2 kg, ít củ con, chất lượng tốt, ăn ngon, bở, nhiều tinh bột. Khoai môn dùng ăn tươi, chế biến thực phẩm, đặc biệt có thể xuất khẩu củ tươi và dùng làm nguyên liệu cho chế biến công nghiệp rất có giá trị như khoai chiên, bột dinh dưỡng trẻ em… Ở miền Bắc khoai môn chủ yếu được trồng ở các tỉnh miền núi và trung du, ít trồng ở vùng đồng bằng đất thấp bị ngập nước vì dễ sượng và ngứa.

I. Giống:

Củ giống tốt là những củ con cấp 1 hoặc cấp 2 có khối lượng 20 - 30gr/củ, không bị thối, lớp vỏ ngoài có nhiều lông.

- Mảnh củ giống tốt khi mảnh củ có mầm to bằng hạt đậu đen kèm theo vài sợi rễ ngắn khoảng 0,5-1 cm.

Có 2 phương pháp nhân giống:

- Phương pháp 1:

Phá tính ngủ nghỉ của đỉnh củ bằng cách cắt bỏ mầm ngọn, như vậy sẽ làm kích thích các lá mầm bên phát triển sớm. Trong thực tế người ta thường cắt củ cái thành những mảnh củ theo chiều ngang củ hoặc cắt các mảnh nhỏ kích thước 2 x 2 x 2 cm khi đã có mầm bên, đem ủ hoặc giâm chúng riêng rẽ khi lên cây chồi, ra rễ thì đem trồng.

- Phương pháp 2: Nhân giống là nhân dòng, giống từ mô phân sinh. Phương pháp này thường được sử dụng để phục tráng và làm sạch bệnh của các dòng, giống bị thoái hoá hoặc bị nhiễm bệnh.

II. Chuẩn bị đất:

Tuỳ thuộc kiểu trồng trọt trên ruộng cạn hay ruộng ngập nước để làm đất cho phù hợp. Cây khoai môn, khoai sọ có bộ rễ ăn nông nên yêu cầu đất phải tơi xốp, nhiều mùn. làm đất phải cày, bừa kỹ, nhặt sạch cỏ, ruộng nước phải làm đất nhuyễn. Trồng khoai trên ruộng cạn lên luống rộng 1m, cao 20 - 30cm, rãnh luống 30cm.

III. Phân bón:

Khoai môn, khoai sọ cần bón nhiều phân hữu cơ và phân đạm. Trồng khoai trên đất ngập nước yêu cầu phân bón cao hơn trồng trên cạn. Thiếu kali làm giảm nhanh hàm lượng nước trong lá và rễ, làm cho mép lá vàng, rễ chết. Thiếu phốt pho cuống sẽ mềm, cây phát triển kém và củ dễ thối khi bảo quản. Thiếu đạm lá không bóng, màu không tươi, sinh trưởng và phát triển của cây kém, ảnh hưởng đến năng suất.

Bón phân hợp lý cho khoai tuỳ thuộc vào thời kỳ sinh trưởng, phát triển của từng loại giống, tính chất đất đai, điều kiện khí hậu của từng mùa vụ và đặc điểm của từng loại phân bón...

Đất xấu, giống ngắn ngày thâm canh cần tăng lượng phân bón. Đất sét, đất chua lượng kali cần giảm bớt. Tuỳ điều kiện cụ thể có thể bón 10-15 tấn phân chuồng mục và 80-100kg N+60-80 kg P2O5  80 - 100 kg K2O cho 1 ha.

Các loại phân bón cho khoai môn, khoai sọ thường có gốc sunphát tốt hơn. Sử dụng NPK tổng hợp với tỷ lệ 13-13-21 để bón cho khoai sẽ cho năng suất cao.

Bón lót toàn bộ phân chuồng và phân lân tập trung vào hốc trồng. Bón thúc lần 1 tiến hành khi cây được 3 lá, bón 1/2 lượng phân đạm và 1/3 lượng phân kali; Bón thúc lần 2 sau lần thứ nhất 2 tháng, khi củ bắt đầu hình thành và phát triển, bón 1/2 lượng phân đạm và 2/3 lượng phân kali. Bón phân cách gốc 10cm, không bón quá sâu hoặc quá xa gốc.

IV. Thời vụ trồng:

Thời vụ trồng ở những nơi sử dụng nước trời trong cả nước khoảng đầu tháng 3 -4, thu hoạch tháng 10 - 11. Những nơi chủ động nước tưới có thể trồng quanh năm nhưng tốt nhất từ tháng 10 đến tháng 11 năm sau.

V. Mật độ trồng:

Trước khi trồng cần căn cứ vào chủng loại giống, điều kiện đất đai để lựa chọn mật độ phù hợp. Giống có dạng khóm đứng, đẻ nhánh nhiều thì trồng dày hơn những giống dạng xoè, đẻ nhánh ít, đất tốt trồng thưa hơn đất xấu. Mật độ thường áp dụng là 40.000 - 50.000 cây/ha, khoảng cách hàng 60cm, cách đây 40cm cho khoai sọ. Mật độ 25.000-35.000 cây/ha, với khoảng cách hàng 60cm, cách cây 50cm cho khoai môn.

Cách trồng:

Củ giống sâu dưới mặt đất khoảng 5 - 7cm, mầm chính hướng lên trên. Trồng xong phải phủ một lớp rơm rạ hay cỏ khô trên bề mặt luống để giữ ẩm cho củ giống mọc mầm nhanh. Sử dụng màng phủ có bề rộng 1- 1,2m, phủ trùm qua luống. Khi chồi mọc lên thì dùng dao khoét lỗ vừa phải cho cây phát triển.

VI. Chăm sóc:

- Xới xáo làm sạch cỏ kết hợp với các lần bón thúc và vun gốc.

- Tưới nước: Sau khi trồng tưới nước giữ ẩm cho đất để mầm nảy đều, phát triển tốt. Đặc biệt thời kỳ lúc khoai 5 - 6 lá tránh để khô hạn sẽ ảnh hưởng đến năng suất.

VII. Phòng trừ sâu bệnh:

1. Bệnh sương mai:

Phòng trừ: Chọn lọc các giống có khả năng chống chịu bệnh để trồng. Bón cân đối phân chuồng và phân hoá học kết hợp trồng đảm bảo mật độ, vụ tạo vồng và áp dụng các biện pháp kỹ thuật khác để tạo cho cây khoẻ mạnh. Khi có bệnh có thể phun các loại thuốc sau: Boocđô nồng độ 1%, Dacolin 75WP nồng độ 0,2%, Ridomil MZ nồng độ 0,2%, Benlat-C50WP nồng độ 0,15-0,2& hoặc Memody Arobat (20-30g/bình 8 lít).

2. Bệnh khảm lá:

Phòng trừ: Dùng nguồn giống sạch bệnh để trồng. Nhổ bỏ các cây bị bệnh. Phun các loại thuốc để diệt rầy (Aphis spiraeclla) môi giới truyền bệnh.

3. Sâu khoang:

Phòng trừ: Vệ sinh đồng ruộng, làm đất kỹ, tơi, ải trước khi trồng. làm cỏ vun xới thường xuyên. Sau khi thu hoạch thu gom tàn dư cây trồng để đốt hoặc làm phân. Dùng bả chua ngọt để bẫy bướm khi chúng ra rộ.

4. Nhện đỏ:

Phòng trừ: Luân canh cây trồng. Đảm bảo đủ nước tưới cho cây, khồng để ruộng bị khô hạn. Có thể sử dụng 1 trong các loại thuốc để phun như: Oncol 25ND, Trebon 10ND nồng độ 0,1 - 0,2%.

5. Rệp bông:

Phòng trừ: Phun Padan 95EC (0,8 lít/ha), Polytrin 400EC (0,7 lít/ha), Spresis 40EC (1,2 lít/ha), Dipterex các loại thuốc này pha nồng độ 0,2 - 0,3%, Fenbis 25EC, Bassa 50EC, Ofatox 400EC nồng độ 0,1%, Appland 10WP, Hospan 25ND, Hoppecin 50ND... theo hướng dẫn của chuyên môn.

IX. Thu hoạch, bảo quản:

Thời gian thu hoạch củ phụ thuộc vào giống và kỹ thuật trồng, thường thu hoạch lúc 10-12 tháng sau trồng. Có thể cắt dọc trước thu hoạch, củ không cần rửa và đem về chỗ mát.

Có thể bảo quản khoai trong các hầm dưới đất, có quạt thông gió ở các phía.

Sở KHCN Hải Dương - 19/10/2009

www.vietlinh.vn

Kỹ thuật trồng khoai môn

1. Thời vụ: Khoai môn có thể trồng quanh năm, nhưng phổ biến trồng ở 3 vụ chính sau: Vụ Xuân Hè : trồng tháng 1-2 dl, thu hoạch tháng 5-6 dl; Vụ Hè Thu: trồng tháng 5-6 dl, thu hoạch tháng 8-9 dl; Vụ Thu Đông: trồng tháng 8-9 dl, thu hoạch tháng 11-12 dl.

2. Kỹ thuật làm đất: Khoai môn có bộ rễ ăn nông, thích hợp đất có thành phần cơ giới nhẹ như đất cát pha,  đất thịt nhẹ ở ven sông. Đất phải được cày, bừa kỹ, san bằng phẳng mặt để tránh bị đọng nước. Lên liếp đôi để trồng 2 hàng, liếp rộng 1,8- 2 m, xẻ mương giữa rộng khoảng 0,2 m.

3. Kỹ thuật trồng: 

Ươm giống: Chọn củ con cấp 1 hoặc cấp 2 có khối lượng 20 - 30 gram, không thối hoặc khô ở đít, lớp vỏ ngoài có nhiều lông.

Ngâm củ giống trong lu có nước ngập xâm xấp, có xử lý thuốc trừ nấm Rovral trong vòng 12 giờ, sau đó rữa cho sạch, trải củ giống có lót bao bố nơi mát tránh bị mưa rồi trùm bao lên củ giống thời gian từ 1-3 ngày. Liếp ươm có đổ tro trấu, rãi củ đều trên mặt liếp, sau đó phủ lớp tro trấu lên mặt có tủ 1 lớp rơm mỏng, sau 12 -15 ngày lấy ra trồng, phân loại củ giống theo mầm dài trồng trước và mầm ngắn trồng sau để dễ chăm sóc. 

Mật độ trồng : Lượng giống cần: 1200- 1500 củ giống/1000 m2. Khoảng cách trồng:  Cây cách cây: 0,6 m. Hàng cách hàng: 1 m.  Rạch hàng hoặc đào hốc để đặt củ, sau đó phủ 1 lớp đất mỏng lên củ, phủ 1 lớp rơm rạ lên để giữ ẩm. 

Xử lý đất :tưới thuốc trừ nấm bệnh cộng với thuốc sâu dạng hạt như Bam hay Basudin để diệt kiến, dế có trong đất. 

Phân bón: Bón lót toàn bộ phân hữu cơ hoai: 1,5 - 2 m3   + 20 - 25kg NPK (20-20-15) + 3 - 4 kg KCl. 

Bón thúc: Lần 1: 15 - 20 ngày sau khi trồng: 10 kg NPK (20-20-15) +5 kg KCl + 10 kg DAP. Bón đều cách gốc 15 - 20 cm, vun nhẹ và kết hợp lấp phân. Lần 2: 45-50 ngày sau khi trồng: 10 kg NPK ( 20-20-15 ) + 5 kg KCl + 10 kg DAP. Lần 3: 75-80 ngày sau khi trồng: 20 kg NPK + 5 kg KCL. 

Phun phân bón lá: để giúp rễ phát triển tốt, cho củ to, nặng có thể phun Bloom( 10 - 60 -10 ) hoặc Hydrophos (liều lượng theo khuyến cáo )  ở giai đoạn củ phát triển, định kỳ 10-15 ngày /lần, từ 2 -3 lần/vụ.

4. Chăm sóc: 

* Vun đất: Vun xới đất nhẹ theo các lần bón thúc, tránh làm đứt rễ sẽ ảnh hưởng tới năng suất củ. Chỉ xới rãnh liếp và vun đất vào gốc khoai. 

* Tưới nước: Cần tưới nước giữ ẩm và tưới nước sau khi bón phân để phân dễ tan.

5. Phòng trừ sâu, bệnh hại: 

Sâu hại: 

Sâu xanh: gây hại lá bằng cách ăn lủng lá làm ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây. Chủ yếu sử dụng chế phẩm vi sinh như: Delfin, Vi-BT, Biocin…..hoặc Vertimec, Vibamec, Abatin, Atabron…nên luân phiên để tránh hiện tượng kháng thuốc.  
Rầy mềm: chích hút dinh dưỡng thân lá và truyền bệnh virus. Chúng gây hại chủ yếu vào cuối vụ, sử dụng thuốc:  Admire, Atara,Trebon… 
Nhện đỏ: gây hại chủ yếu vào cuối mùa khô, làm lá héo rủ hoặc chết cây con. Phun thuốc: Comite, Kumulus,Nissorun. 

Bệnh hại: 

Bệnh cháy lá: do nấm Phytophthora Colocasiae. Chủ yếu gây hại vào mùa mưa, bệnh xuất hiện đầu tiên là các đốm lá tròn 1-2 cm, sủng nước, màu hơi tím, đốm nâu trên lá, đốm bệnh lớn dần làm cháy cả lá. Phòng bệnh: Vệ sinh đồng ruộng, sử dụng giống kháng hoặc ít nhiễm, tránh các lây lan cơ học. Trị bệnh: Phun định kỳ 7-14 ngày/lần bằng các thuốc gốc đồng hoặc Ridomyl,Manzate,Dithan. 
Bệnh thối mềm củ: do nấm pythium Spp.  Mầm bệnh tấn công rễ và củ giống làm củ thối mềm và bốc mùi hôi, lá vàng úa, cây héo rồi chết. Phòng bệnh: Luân canh,  dùng củ giống lành bệnh. Xử lý củ giống và xử lý đất bằng thuốc trừ nấm như:Derosal, Antracol, Copper B, Daconil…
Bệnh thối củ: Do nấm Sclerothium rolfsii. Cây lùn, củ thối, quanh gốc cây và trên củ có nhiều tơ nấm trắng và hạch nấm trắng. Phòng bệnh: Khử đất và tưới thuốc trừ nấm khi bệnh xuất hiện như:Topcin M, Ridomyl, Copper B... 
Bệnh bướu rễ : do tuyến trùng Meloidogyne spp. Rễ và củ nổi bướu, củ bị sần, méo mó, cây lùn, lá vàng như bị thiếu đạm. Phòng trị bệnh: dùng giống lành bệnh, diệt tuyến trùng trong củ giống bằng cách ngâm trong nước 540c trong vòng 50 phút, khử đất bằng cách tưới thuốc như: Nemagen, Cycocin, Nokaph... tưới nước cho thuốc thấm xuống đất.

6. Thu hoạch: sau trồng 4.5 - 5 tháng, lúc ruộng khoai có 70-80% lá chuyển sang màu vàng. Chọn ngày không mưa để thu hoạch, nếu thu hoạch khi lá vẫn còn xanh thì không cắt ngay lá mà để nguyên cả cây nơi râm mát trong 5-7 ngày để củ chín sinh lý thêm, và đảm bảo chất lượng.

Theo VNG

www.vietlinh.vn

Trồng môn sáp theo quy trình kỹ thuật mới

Công trình nghiên cứu quy trình kỹ thuật trồng môn sáp năng suất cao, sạch bệnh do Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp duyên hải Nam Trung Bộ thực hiện tại cao nguyên Vân Hòa (huyện Sơn Hòa) giúp nông dân trồng được môn sạch bệnh, năng suất cao.

Ông Nguyễn Văn Thọ ở thôn Nghĩa Hòa (xã Sơn Định), một trong những người tham gia mô hình trình diễn trồng thâm canh môn sáp, cho biết: “Trước kia, môn là loại cây “trồng chơi ăn thật”, chỉ dựa vào nước trời. Giai đoạn 2001-2005, môn bị bệnh thối rễ, thối củ, chúng tôi cứ nghĩ đã “giã biệt” nó rồi vì các cơ quan chức năng đã tìm đủ phương cách “cứu chữa” nhưng không hiệu quả. Nay có kỹ thuật, quy trình thâm canh mới cho năng suất cao nên chúng tôi rất phấn khởi”.

Vụ môn 2007, ông Lê Kim Lang ở thôn Vân Hòa (xã Sơn Long) trồng trên diện tích 0,7 ha, cho sản lượng hơn 14 tấn, đạt năng suất hơn 20 tấn/ha. 2 năm trước, gia đình ông cũng thu hoạch được sản lượng tương tự. Ông Lang nói: “Môn đạt năng suất cao như vậy là nhờ chúng tôi đã thực hiện đầy đủ hướng dẫn kỹ thuật, đầu tư vật tư và chăm sóc đúng thời vụ, thăm ruộng môn định kỳ để khi phát hiện có triệu chứng bệnh thì kịp thời phun thuốc trừ nấm”.

Kết quả đánh giá năng suất môn sáp tại mô hình từ năm 2005 – 2007 cho thấy, năng suất bình quân 20 tấn/ha, tăng gần gấp đôi so với các năm trước và bên ngoài mô hình.

Tiến sĩ Nguyễn Thanh Phương, chủ nhiệm dự án “Nghiên cứu quy trình kỹ thuật trồng môn sáp năng suất cao, sạch bệnh” cho biết: “Sau 30 tháng thực hiện, 9 ha môn trồng theo kỹ thuật của dự án đã mang lại lợi nhuận cho các hộ trực tiếp tham gia với số tiền hơn 300 triệu đồng. Trong quá trình thực hiện, mô hình đã huy động và giải quyết việc làm cho lực lượng lao động tại địa phương với hơn 1.800 công. Dự án cũng đã đào tạo, huấn luyện cho nông dân, đặc biệt là các hộ trực tiếp xây dựng mô hình, nhằm tạo ra lực lượng nòng cốt để mở rộng dự án”.

Ông Nguyễn Văn Dũng, Giám đốc Sở Khoa học - Công nghệ Phú Yên đánh giá: “Dự án này đã giải quyết được những vấn đề về xác định giống môn sáp, kỹ thuật canh tác, phòng trừ nấm bệnh hại và chuyển giao kết quả nghiên cứu cho bà con nông dân. Nhờ vậy, diện tích trồng môn sáp đã được khôi phục và phát triển. Hội đồng KHCN thống nhất cho nhân rộng và phát triển dự án này ở những nơi thích hợp ở Phú Yên”.

Theo ông Nguyễn Đức Thắng (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phú Yên), những kết quả nghiên cứu của dự án này mang tính khoa học cao, có giá trị thực tiễn và ứng dụng trong thực tế sản xuất tại vùng dự án. “Thời điểm hiện nay, cao nguyên Vân Hòa chưa có cây trồng nào có giá trị kinh tế cao như vậy. Ngoài lợi nhuận, trồng môn sáp còn góp phần hạn chế việc phá rừng làm rẫy; hạn chế được tình trạng xói mòn, rửa trôi, thoái hóa đất và hoang mạc hóa” – ông Thắng nói.

Bà Lê Thị Thanh, Phó trưởng phòng Kinh tế huyện Sơn Hòa đề xuất: “Cần có một tập tài liệu với kỹ thuật, quy trình cơ bản, dễ hiểu để người dân áp dụng dễ dàng. Hơn nữa, cao nguyên Vân Hòa từ tháng 9 – 11 mưa liên tục, trong khi đó, cây môn rất nhạy cảm khi nước thừa, vì thế, các nhà khoa học cần thay đổi thời vụ để quá trình sinh trưởng của môn không bị ảnh hưởng”.

Các giải pháp khoa học công nghệ thực hiện trồng môn sáp gồm: Môn sáp (môn Tây Đà Lạt) được chọn lọc giống tốt, sạch bệnh và bổ sung các giống SDK 350/10345, SDK 10368, Phước sọ Nghệ An… sạch bệnh. Chuẩn bị đất kỹ và xử lý mầm bệnh ngay từ lúc làm đất lần cuối vào khoảng tháng 3 - 4 (bón 600 kg vôi/ha và bừa kỹ). Thời vụ trồng vào tháng 5 – 6, sau cơn mưa tiểu mãn, khi độ ẩm trong đất đảm bảo để củ giống mọc mầm nhanh, sinh nhiều con. Chăm sóc 3 lần, bón phân đúng loại, đúng liều lượng, đúng lúc. Phòng trừ bệnh hại ngay từ lúc xử lý giống, phun thuốc phòng trừ nấm bệnh định kỳ và nếu có bệnh thì phun kịp thời, trị dứt điểm để hạn chế thiệt hại và lây lan sang các ruộng môn khác.

Cây môn sáp có thể trồng xen trong 1 – 2 năm đầu với diện tích trồng keo và trong 1- 3 năm đầu đối với diện tích trồng cao su, xà cừ nhằm tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích.

Tiến sĩ Nguyễn Thanh Phương lưu ý, các loại thuốc trừ nấm bệnh đều có tác dụng phòng trừ bệnh thối củ, thối rễ. Tuy nhiên, trong mỗi giai đoạn sinh trưởng của môn sáp, các loại thuốc bảo vệ thực vật khác nhau cho hiệu quả khác nhau. Trồng môn sáp thâm canh (xử lý giống, bón phân, xử lý bằng vôi, phòng trừ nấm bệnh thối củ, thối rễ 2 lần và phun phòng một đợt khi kết thúc mùa mưa) thì an toàn sạch bệnh, cho năng suất cao và hiệu quả nhất.

MINH NGUYỆT - Phú Yên, 28/7/2008

www.vietlinh.vn